Tracheostomia jest to zabieg polegający na wytworzeniu w tchawicy otworu na przedniej powierzchni szyi. W tak wytworzony otwór wprowadza się rurkę, aby zapewnić tą drogą oddychanie, pozwala ona na bezpośredni dopływ powietrza do tchawicy i płuc, z pominięciem nosa, gardła i krtani.
Wprowadzanie rurki do ludzkiej tchawicy było wykonywane od czasów starożytnych, a zatem tracheostomia jest jedną z najstarszych, znanych procedur chirurgicznych.
Wskazania
Wskazaniami do zastosowania tracheostomii są:
- Pomoc w odzwyczajeniu się od przedłużonej wentylacji mechanicznej, umożliwienie oddychania, jeżeli występuje ryzyko zablokowania górnych dróg oddechowych,
- ułatwienie usuwania wydzieliny oskrzelowej,
- utworzenie drogi oddechowej u pacjentów z obrażeniami głowy lub szyi, albo po operacji na tym obszarze.
U osób po osób po urazie rdzenia może zaistnieć konieczność zastosowania tracheostomii zwłaszcza przy wysokich uszkodzeniach rdzenia w kręgosłupie szyjnym.
Tracheostomia może ułatwiać:
- utrzymanie higieny w jamie ustnej,
- ruch ust w celu komunikowania się,
- ograniczenie uszkodzenia krtani, ust lub nosa, wynikające z długotrwałej wentylacji.
Powikłania tracheostomii.
Dawniej uważano, że z tracheostomią wiąże się duże ryzyko powikłań, a co za tym idzie duży odsetek zejść śmiertelnych. Dzisiejsza medycyna pozwoliła na zmniejszenie ryzyka tego zabiegu i znacznie ograniczyła ilość powikłań.
Powikłania jakie mogą wystąpić natychmiast po wykonaniu zabiegu to:
- krwotok,
- umieszczenie rurki w złym miejscu - w tkankach przed tchawicą lub w oskrzelu głównym,
- odma opłucnowa,
- zaciśnięcie rurki przez wklinowanie się mankietu.
Nieco później mogą wystąpić inne powikłania:
- Rurka może zablokować się wydzieliną, stopniowo lub nagle; rzadko występuje przy odpowiednim nawadnianiu, nawilżaniu i odsysaniu.
- W miejscu wprowadzenia rurki może wystapić infekcja.
- Może dojść do infekcji drzewa oskrzelowego.
- Rozszerzenie tchawicy nadmiernie napompowanym mankietem, może prowadzić do owrzodzenia, martwicy i innych powikłań.
- Niesymetrycznym wypełnieniem mankietu, nadmiernym ciśnieniem mankietu lub przemieszczeniem się rurki (luźne tasiemki mocujące lub interwencja pacjenta) może doprowadzić do owrzodzenia śluzówki.
- Może dojść do wytworzenia się przetoki tchawiczo-przełykowej.
Późne powikłania tracheostomii to:
- Wystapienie ziarniniaka tchawicy, który może utrudniać oddychanie po wyjęciu rurki.
- Martwica tchawicy w miejscu przylegania mankietu lub rurki.
- Wymagające nadzoru formowanie się blizny.
Pielęgnacja rurki dotchawiczej
Oddychanie przez tracheostomię odbywa się z pominięciem górnych dróg oddechowych. Oznacza to, że nie odbywa się w naturalny sposób ogrzewanie, nawilżanie, ani filtrowanie powietrza z cząstek kurzu i mikroorganizmów. Dlatego musisz przedsięwziąć daleko idące środki ostrożności.
Jak zapobiegać dostaniu się wody do otworu tracheostomii ?
Poniżej przedstawione są sposoby w jaki sposób można zapobiec przedostaniu się wody do otworu tracheostomii:
- Nie pływaj.
- Podczas kąpieli pod prysznicem skieruj strumień wody na klatkę piersiową poniżej tracheostomii, musisz w jakiś sposób zasłonić rurkę, na przykład trzymając w zębach suchy ręcznik.
- Zwróć uwagę, żeby podczas mycia twarzy mydło i woda nie wleciały do otworu tracheostomi.
- Używając pudru, wody po goleniu czy areozolu na okolicę twarzy zwróć uwagę, aby nie dostały się do otworu.
- Unikaj kontaktu z osobmi z infekcjami dróg odechowych ( przeziębienie).
Odsysanie.
Poniższy sprzęt potrzebny jest w celu wykonania odsysania rurki tracheostomii.
- Sterylny zestaw do odsysania - cewnik i rękawice (średnica cewnika nie powinna przekraczać 1/3 średnicy rurki)
- Jałowa woda destylowana
- Urządzenie do odsysania
- Worek Ambu
Procedura wykonania odsysania wygląda w następujący sposób:
- Umyj ręce i otwórz sterylny zestaw do odsysania.
- Załóż rękawice sterylne. Uważaj aby nie dotknąć ręką strony zewnętrznej sterylnej rękawicy. Jedna ręka będzie Twoją ręką dominującą i musi pozostać sterylna. Druga ręka to tzw. "brudna ręka", nie można dopuscić do dotknięcia się rąk.
- Używając dominującej "sterylnej" ręki trzymaj cewnik do odsysania, podłącz go do końcówki aparatu do odsysania, która przytrzymasz sobie nie dominującą "brudną" ręką.
- Nie dominującą "brudną" ręką podłącz worek Ambu do rurki dotchawiczej i zrób 3-5 głębokich oddechów.
- Odłącz worek Ambu od rurki. Dominującą ręką "sterylną" na zamkniętym ssaniu wprowadź cewnik do rurki tracheostomijnej tak głęboko jak wejdzie, bez używania siły (zazwyczaj 10-15 cm).
- Nie dominującą "brudną" ręką uruchom ssanie. Ruchem śrubowym "sterylną" ręką wyciągaj delikatnie cewnik. Cewnik nie może pozostać dłużej niż 10-15 sek. w czasie jednorazowego cyklu wprowadzenia go.
- W przypadku gdy nie udało się w powyższym czasie odessać całej wydzieliny, ponów próbę, po kilku oddechach chorego, używając nowego cewnika.
- Przepłucz cewnik jałową wodą destylowaną
- Ponownie podłącz worek Ambu do rurki tracheostomijnej i zrób 3-5 głębokich oddechów.
Jeżeli wydzielina jest bardzo gęsta wciśnij niewielką ilość jałowej wody destylowanej do rurki tracheostomijnej. "Brudną" ręką używając worka Ambu zrób kilka oddechów i ponownie powtórz procedurę odsysania. Pomoże to w rozmiękczeniu wydzieliny.
Możesz odessać wydzielinę z ust, ale dopiero po wykonaniu zabiegu odsysania rurki tracheostomijnej. Nigdy nie rób odwrotnie.
Mycie cewnika do odsysania
Cewniki do odsysania muszą być dokładnie umyte po każdorazowym użyciu aby zapobiec przedostaniu się bakterii do rurki tracheostomijnej podczas odsysania. Żeby umyć cewniki potrzebujemy:
- Mydło
- Letnią wodę
- Chłodną przegotowaną wodę
- Gruszkę gumową
- Czyste, suche ręczniki albo ściereczki.
Sposób w jaki należy wykonać mycie cewnika:
- Umyj cewnik do odsysania mydłem i wodą, uzywając gumowej gruszki przelej wodę z mydłem przez cewnik.
- Wypłucz cewnik w przegotowanej wodzie lub w jałowej wodzie destylowanej.
- Przechowuj cewniki w czystym ręczniku lub czystej torebce (kilka cewników można przechowywać razem). Wytrzyj cewnik ręcznikiem lub ściereczką nie pozostawiającą włókien.
Należy wyrzucić cewniki jeśli nie można domyć wydzieliny z płuc, lub jeśli zrobią się przymglone lub popękane.
Mycie rurki wewnetrznej
Wewnętrzna, wyjmowana część rurki tracheostomijnej również musi być myta w celu usunięcia z niej wydzieliny, pomaga to zachować drożność rurki dotchawiczej. W celu jej umycia należy postępować w następujący sposób:
- Umyj ręce.
- Delikatnie wyjmij wewntrzną część rurki tracheostomijnej.
- Należy umyć ją w ciepłej wodzie z mydłem za pomoca szczoteczki
- Następnie trzeba ją wypłukać dobrze w przegotowanej wodzie lub jałowej wodzie destylowanej. Jeżeli wydzieliny nie można usunąć, należy namoczyć ją w wodzie utlenionej. Do umycia wewnętrznej strony rurki można użyć cienkiej, okrągłej szczoteczki.
- Dokładnie osusz rurkę, uważając, żeby nie pozostaiwć na niej żadnych włókien.
- Umieść wewnętrzną rurkę w zewnętrznej i zabezpiecz ją.
- Umyj skórę dookoła tracheotomii wodą z mydłem, delikatnie opłucz letnią wodą i osusz. Można przemyć delikatnie skórę 70% roztworem alkoholu w celu dezynfekcji.
Wewnętrzna rurka powinna być myta conajmniej raz dziennie (najlepiej jest myć ją co 8 godzin). Skóra dookoła rurki dotchawiczej powinna być myta w tym samym czasie.
Nie pozostawiaj wyjętej wewnętrznej rurki tracheostomijnej dłużej niż 10-15 minut, na czas mycia.
Można ją przechowywać w czystym słoiku z wieczkiem, oczywiście jeśli mamy drugą na zapas.
Czyszczenie rurek ssaka
Rurki te muszą być czyste aby zapobiec dostaniu się bakterii do całego zestawu do odsysania. Należy je myć codziennie wodą z mydłem i dokładnie wypłukać gorącą wodą.
Czyszczenie zbiornika na wydzieliny
Zbiornik na wydzieliny trzeba opróżniać raz dziennie. Po opróżnieniu należy go umyć wodą z mydłem i wypłukać gorącą wodą.
Zakładanie opatrunku wokół tracheostomii:
- opatrunek choremu z założoną rurką tracheostomijną zmieniaj zawsze po uprzednim wykonaniu:
- oklepania klatki piersiowej
- odessania wydzieliny z rurki tracheostomijnej
- toalety jamy ustnej
- przestrzegaj zasad aseptyki
- przynajmniej raz dziennie zmieniaj opatrunek wokół tracheostomii i zawsze w przypadku zabrudzenia
- usuń opatrunek brudny
- przemyj skórę wokół rurki środkiem do dezynfekcji np. 70% roztworem alkoholu
- zwróć uwagę na stan skóry wokół przetoki (stan zapalny, wyciek, krwawienie)
- załóż jałowy opatrunek - wybierz jeden z trzech możliwych sposobów:
- nacięty gazik w kształcie litery "Y"
- gazik ułożony w kształcie litery "V"
- cztery gaziki ułożone i zachodzące jeden na drugi, wokół rurki
- jeśli spod rurki dotchawiczej wydostaje się wydzielina można też założyć opatrunek ze zwiniętego w rulon gazika o wymiarach 10x10 cm.
- wymień tasiemki mocujące rurkę.
Źródła: http://www.akme.com.pl/?a=pages&id=4
http://calder.med.miami.edu/pointis/traccare.html
http://etox.2p.pl/chory_nieprzyt_oddech.html