Autor: Linda Lindsey, MEd

CO TO JEST?

Osteoporoza jest to schorzenie kości spowodowane utratą minerałów z tkanki kości, co jest przyczyną ich łamliwości. Dotyczy to większości ludzi w miarę ich starzenia się. Po ukończeniu 30 lat zaczyna się proces rozrzedzania kości wskutek zaniku i ścieńczania beleczek kostnych, którego nie można powstrzymać. Osteoporoza występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn, ponieważ w okresie przejściowym w dużym stopniu obniża się działanie ochronne hormonów płciowych. Dokładne jedna czwarta kobiet jest objęta tym ryzykiem. Dotąd nie wyjaśniono dlaczego tak jest.

W JAKI SPOSÓB DOTYCZY OSÓB PO URAZIE RDZENIA?

Krótko po urazie rdzenia zmienia się cały metabolizm. Organizm traci duże ilości wapnia i innych minerałów w moczu (demineralizacja). Ma to miejsce bez względu na wiek, płeć czy wagę. Gwałtowna utrata minerałów trwa przez 6-16 miesięcy po urazie. W ciągu następnego roku czy półtora roku utrata minerałów stabilizuje się.(1, 2)

Kiedy na kości nie jest wywierany ucisk zaczynają one słabnąć. W wyniku urazu rdzenia, osoba taka nie ma możliwości stawania i obciążania w sposób naturalny kości. Dlatego jego/jej kości stają się słabsze w niższych częściach ciała (nogi, kolana i biodra). Utrata masy kości nie występuje zazwyczaj w kręgosłupie i rękach. Ma to związek z tym, że osoby po urazie rdzenia najbardziej obciążają kręgosłup i ręce, przebywając w pozycji siedzącej na wózku, nogi pozostają bez ruchu i obciążenia.(3)

Zbadano stan zrzeszotnienia kości u osób po urazie rdzenia i sprawnych osób. Obszarem badań objęto górne i dolne kończyny, biodra i kręgosłup. Według wyników stwierdzono mniejszy poziom zrzeszotnienia kości w biodrach i nogach u osób po urazie. Zaskoczeniem było to, że nie stwierdzono większych różnic w stanie kości rąk i kręgosłupa w obydwu grupach badanych.(4) Następne badanie przeprowadzono u kobiet po urazie rdzenia kręgowego. Okazało się, że rozrzedzenie kości pozostawało na takim samym poziomie lub wzrastało po urazie we wszystkich grupach wiekowych. Jakkolwiek stwierdzono znaczne rozrzedzenie kości w okolicy bioder i kolan.(5)

Jones(4) porównywał wyniki badań Sabo(6), który stwierdził zmiany w strukturze kosci rąk u osób po urazie rdzenia. Jones stwierdził, że stan kości w rękach był taki sam u osób po urazie rdzenia jak i u sprawnych osób. Uważał, że ma to związek z tym, że osoby po urazie poddane badaniom byli bardzo aktywni. Ponadto Jones wykazał, że ćwiczenia powodują wzrost masy kostnej u osób sprawnych. Nie określono tego jednoznacznie u osób po urazie rdzenia. Uważa jednak, że używanie kończyn górnych w trakcie czynności codziennych i ćwiczeń sportowych poprawia stan kości osobom po urazie.

Mogą być także inne czynniki warunkujące utratę masy kostnej u osób po urazie. Niektóre badania sugerują, że na ryzyko wystąpienia osteoporozy może mieć wpływ poziom uszkodzenia, rodzaj uszkodzenia, wiek, odstęp czasu jaki upłynął od urazu.(4,7)

Osteoporoza jest u osób z urazem rdzenia powodem do zmartwień z powodu ryzyka złamań kości. Złamania mogą być kosztowne ze względu na zmniejszenie mobilności i ograniczenie sprawności. Według badań przeprowadzonych przez lekarzy, stwierdzono, że w ciągu 5 pierwszych lat około 14% osób po urazach doznało złamań kości. W ciągu 10 lat około 28% osób po urazie doznało złamań, a w ciągu 12 lat od urazu już około 39 % osób doznało złamań kości. Okazało się także, że 34% mężczyzn doznało złamań po urazie.(8) W związku ze wzrastającym ryzykiem złamań u osób po urazie rdzenia należy podjąć odpowiednie kroki w celu rozpoznania i leczenia osteoporozy.

DIAGNOZOWANIE OSTEOPOROZY

Bardzo istotne jest dla osób po urazie rdzenia i ich lekarzy, aby móc zapobiec złamaniom kości, zanim one wystąpią. Najpierw lekarz musi zdecydować czy istnieją wskazania do wykonania badań kontrolnych, po uprzednim zapoznaniu się z historią choroby pacjenta. Objawy takie jak ból po określonych ruchach, częste sytuacje stresujące, picie alkoholu i palenie papierosów muszą być brane pod uwagę. Wykonanie badań krwi, moczu, prześwietlenia i badanie densometryczne kości pomogą określić czy dana osoba ma osteoporozę. Niektórzy lekarze mogą sugerować wykonywanie badań gęstości kości okresowo, aby monitorować ewentualne zmiany.

Istnieje pytanie czy należy monitorować stan wszystkich kości u osób po urazie rdzenia? Jak już wspominano masa kostna w okolicy lędźwiowej u osób po urazie nie zmienia się z powodu niesprawności. Badania natomiast dowodzą, że im dłużej osoba jest po urazie, tym bardziej osteoporoza zagraża stawom biodrowym i kolanom, nie mając negatywnego wpływu na kręgosłup.(10)Ponieważ utrata masy kostnej następuje w dolnych partiach ciała, badanie kolana odzwierciedla stan kości i pozwala na łatwiejsze rozpoznanie zagrożenia.(11) Inne badania wykazują, że badanie densometryczne główki kości udowej pozwala określić ryzyko złamań u osób po urazie rdzenia.(8)

ZAPOBIEGANIE I LECZENIE

Nie jest możliwe całkowite zapobiegnięcie demineralizacji kości po urazie rdzenia. Wiemy już, że osoby po urazie są narażone na wyższe ryzyko wystąpienia osteoporozy. Nie ma jednak standardowego postępowania w takich przypadkach. Metody leczenia osteoporozy nie były niestety badane pod względem skuteczności działania u osób po urazie rdzenia kręgowego. Każdy przypadek z osobna należy diagnozować i leczyć indywidualnie.

Ćwiczenia

Aktywność fizyczna jest bardzo zalecana aby zachować lub poprawić masę kostną u sprawnych ludzi. Badania Jones'a wskazują na potrzebę intensywnych ćwiczeń, aby zachować odpowiednią strukturę kości w górnych częściach ciała u mężczyzn po urazie rdzenia. Ten rodzaj ćwiczeń nie zapobiegł demineralizacji kości w dolnej części ciała.(4) Osoby po urazie rdzenia powinni być ostrożni, kiedy zaczynają intensywne ćwiczenia. Zbyt intensywne ćwiczenia mogą doprowadzić do bólu barku. Mogą też doprowadzić do uszkodzenia stawów najczęściej używanych do popychania wózka lub pomocnych do przesiadania się z niego. Należy więc skonsultować zestaw ćwiczeń z rehabilitantem. Różne rodzaje ćwiczeń są badane pod względem przydatności dla poprawy stanu kości u osób po urazie rdzenia. Obejmują one różnego rodzaju parapodia i stoły pionizacyjne, oraz elektrostymulacje. Rezultaty są zróżnicowane pod względem efektywności. Niektóre są zbyt kosztowne, inne muszą być wykonywane przez długi czas, a jeszcze inne ciężko wcisnąć w codzienny rozkład zajęć.(12) Istnieje także ryzyko złamań, jeśli kości są już osłabione.

Dodatkowa dawka Wapnia i witaminy D

Należy je uwzględnić w codziennej diecie, aby pomóc zapobiegać osteoporozie. Wapń pomaga w budowie mocnych kości, a witamina D pomaga w absorpcji wapnia. Niestety dla osób po urazie rdzenia, wysoki poziom wapnia i witaminy D, może oznaczać zwiększone ryzyko powstawania kamieni w pęcherzu moczowym. Nie ma jednoznacznych progów zagrożenia i korzyści z używania dodatków witaminowych z wapniem i witaminą D przez osoby po urazie. Ott sugeruje, że ilość 1000 mg wapnia/dzień jest bezpieczną granicą, jeśli poziom estrogenów u danej osoby jest na średnim poziomie.(13) Należy jednak monitorować poziom wapnia w moczu podczas stosowania preparatów witaminowych.

Rzuć palenie.

Palenie papierosów zmniejsza zdolność organizmu do absorpcji wapnia. Może to spotęgować utratę masy kostnej u wszystkich ludzi.

Ogranicz kofeinę.

Napoje z kofeiną działają jak diuretyki (leki moczopędne). Przyśpieszają utratę wapnia z organizmu do moczu z prędkością około 10 mg dziennie.(14)

Unikaj dużych ilości alkoholu.

Dowiedziono, że utrata masy kości jest powodowana przez złe nawyki żywieniowe.

Leki

Leki nowej generacji mogą pomóc zapobiec rozrzedzeniu kości od 1-4%. Są one stosowane u licznej populacji ludzi.(14) Jeden z tych leków Alendronic Acid (Fosamax, Ostenil) wykazuje pozytywne rezultaty, hamujące niszczenie kości w zastosowaniu u kobiet po menopauzie.

Ostatnio przeprowadzono badanie mężczyzny po urazie rdzenia, u którego zastosowano Alendronic acid. Miał kilka złamań kości w kostce i w nodze. Po podaniu preparatu wystąpiła znaczna poprawa, nawet większa, niż zaobserwowano to u kobiet po menopauzie.(1) Ten pojedynczy przypadek skłonił jednak do wszczęcia badań nad zastosowaniem tego preparatu u osób po urazie rdzenia.

Terapia hormonozastępcza jest czasami używana u kobiet po menopauzie. Okazuje się, że zapobiega ona powstawaniu osteoporozy u tych kobiet. Nie była ona jednak stosowana na większą skalę u kobiet po urazie rdzenia, które rozpoczęły menopauzę lub mają zaburzenia miesiączkowania.(13) Badania dowodzą jednak ryzyko wystąpienia schorzeń związanych z krążeniem krwi przy stosowaniu hormonów przez długi czas.

Chroń swoje kości.

Osoby po urazie rdzenia muszą dbać o swoje kości. Podczas ćwiczeń należy ograniczyć ruch do rozciągania. Nie należy forsować stawów ani mięśni ponad to, co można wykonać bez bólu. Skonsultuj się z terapeutą, aby polecił ćwiczenia odpowiednie dla twoich potrzeb i możliwości.

Spastyka może wywierać ucisk na kości i pomagać je wzmocnić. Jednak silna spastyka może doprowadzić słabe kości do złamania. Bądź ostrożny przy przesiadaniu się. Zdejmuj nogi z podnóżków przed wysiadaniem z wózka. Jeśli osoba ma kłopoty z samodzielnym utrzymaniem równowagi, należy poprosić o pomoc, aby uniknąć upadku.

Pismiennictwo

Sniger W and Garshick E. Alendronate increases bone density in chronic spinal cord injury: A case report. Arch Phys Med Rehabil 2002; 83(1): 139-140.

Demiril G, Yilmaz H, Parker N, Onel S. Osteoporosis after spinal cord injury. Spinal Cord 1998;36:822-825.

Shields RK. Muscular, skeletal, and neural adaptations following spinal cord injury. Journal of Orthopaedic & Sports Physical Therapy. 2002;32(2):65-74.

Jones LM, Legge M and Goulding A. Intensive exercise may preserve bone mass of the upper limbs in spinal cord injured males but does not retard demineralization of the lower body. Spinal Cord 2002; 40: 230-235.

Garland, D. E., Adkins, R. H., Stewart.C.A., Ashford, R., and Vigil, D. Regional osteoporosis in women who have a complete spinal cord injury. Journal of Bone and Joint Surgery 2001; 83A(8): 1195-1200.

Sabo D, Blaich S, Wenz W, Hohmann M, Loew M and Gerner HJ. Osteoporosis in patients with paralysis after spinal cord injury. Arch Orthop Trauma Surg 2003;121:75-78.

Maynard FM, Karunas RS, Adkins RH, Richards JS, Waring WP. Management of the Neuromuscular System. In: Stover SL, DeLisa JA, Whiteneck GG, eds. Spinal cord injury: clinical outcomes of the model systems. Gaithersburg, MD: Aspen, 1995:163-69.

Lazo MG, Shirazi P, Sam M, Giobbie-Hurder A, Blacconiere M J and Muppidi M. Osteoporosis and risk of fracture in men with spinal cord injury. Spinal Cord 2001;39:208-214.

Common musculoskeletal problems after SCI: Contractures, osteoporosis, fractures, and shoulder pain. SCI Forum . April 16, 2002. University of Washington. Retrieved from www.depts.washington.edu/rehab/sci/forum-musculoskel0402.shtml.

Garland DE, Adkins RH, Rah A and Stewart CA. Bone loss with aging and the impact of SCI. Topics in Spinal Cord Injury Rehab 2001;6(3).

Garland D E and Adkins RH. Bone loss at the knee in spinal cord injury. Topics in Spinal Cord Injury Rehab 2001;6(3).

Eng JJ, Levins S M, Townson AF, Mah-Jones D, Bremner J, and Huston, G. Use of prolonged standing for individuals with spinal cord injury. Physical Therapy 2001;81(8):1392.

Ott SM. Osteoporosis in women with spinal cord injuries. Physical Medicine and Rehabilitation Clinics of North America 2001;12(1), 111-131. Sanders.

Price J. Osteoporosis, menopause and disability. New Mobility 1999;10(73):33-37

Published by the UAB-RRTC on Secondary Conditions of SCI, Birmingham, AL." ©2003 Board of Trustees, University of Alabama.

Źródło: http://www.spinalcord.uab.edu/show.asp?durki=58085&site=1021&return=24467

Na skutek urazu rdzenia kręgowego twój organizm ma zwiększoną tendencję wahań temperatury ciała w zależności od otoczenia. Jeśli przebywasz w pomieszczeniu gdzie jest gorąco temperatura twojego ciała może znacznie wzrosnąć (hipertermia), natomiast w zbyt zimnym pomieszczeniu spada (hipotermia). Dzieje się tak dlatego, że twój organizm po urazie rdzenia ma zaburzoną regulację cieplną w autonomicznym układzie nerwowym. Im wyższy poziom uszkodzenia rdzenia, tym większa tendencja do skoków temperatury.

Hipertermia

Hipertermia to stan podwyższonej temperatury ciała >41*C. Może na przykład wystąpić kiedy podczas gorącego dnia przebywasz na powietrzu, siedzisz w zbyt gorącym samochodzie, lub jesteś przykryty zbyt grubo. Hipertermia wymaga intensywnego działania w celu obniżenia temperatury ciała, by nie doszło do uszkodzenia tkanki mózgowej.

Jeden lub więcej poniższych symptomów może wskazywać na hipertermię:

• Skóra jest w dotyku gorąca i sucha i jest zaczerwieniona

• Uczucie osłabienia

• Zawroty głowy

• Zaburzenia widzenia

• Ból głowy

• Mdłości

• Podwyższona temperatura

• Puls jest zazwyczaj wysoki, może być nieregularny albo osłabiony.

Niezmiernie ważne jest zapobieganie hipertermii kiedy przebywasz w przegrzanym otoczeniu.

• Zapoznaj się jak długo możesz przebywać w przegrzanym otoczeniu bez żadnych symptomów hipertermii

• Pij duże ilości płynów

• Noś chroniącą, przewiewną odzież (najlepiej bawełnianą w jasnych kolorach).

• Noś czapkę lub kapelusz

Hipotermia

Hipotermia jest to stan, kiedy temperatura ciała spada poniżej 35*C. Jest równie niebezpieczna co hipertermia. Zbyt duży spadek temperatury może spowodować utratę świadomości i migotanie komór, a w konsekwencji śmierć. Może wystąpić, kiedy przebywasz przez dłuższy czas w zbyt zimnym otoczeniu, zbyt lekko ubrany.

Jeden lub więcej z poniższych objawów może wskazywać na hipotermię:

• Drżenia mięśni

• Bóle mięsni

• Podwyższone ciśnienie krwi i przyśpieszona praca serca, przy niższej niż 34*C temperaturze może wystąpić nieregularna praca serca i spowolnienie oddychania

• Skóra blada i zimna

• Senność lub śpiączka

• Osłabienie odruchów.

Bardzo ważne jest aby nie ogrzewać osoby z hipotermią zbyt gwałtownie. Należy okryć wełnianymi i ciepłymi kocami, i zapewnić wysoką temperaturę otoczenia (25-30*C). Można też zastosować ciepłą kąpiel.

Kiedy przebywasz w zimnym otoczeniu zwróć uwagę na to żeby:

• Założyć ciepłą odzież,

• Zapoznać się ze swoimi możliwościami przebywania w niskiej temperaturze, tzn. jak długo możesz być eksponowany na zimno zanim wystąpią objawy hipotermii.

Na pewno już to gdzieś słyszałeś...

Na pewno słyszałeś już wszystkie możliwe powody dla których powinieneś rzucić palenie: rak płuc, choroby serca, rak krtani, krótsze życie... ale z drugiej strony, to coś, co cię relaksuje, to jak stary kumpel, z którego ciężko zrezygnować po urazie. Może po prostu chcesz ryzykować, pomimo wszystkich dowodów na szkodliwość papierosów. Tak na marginesie, rzucenie palenia może być bardzo trudne. Dodatkowo, palenie zmniejsza pojemność płuc i tak ograniczoną przez sam uraz, i tym samym zmniejsza ilość tlenu doprowadzającego składniki pokarmowe do mięsni. W końcu, palenie może zwiększać ryzyko zachorowania na raka pęcherza moczowego.

Czytaj więcej...